WEF tarafından hazırlanan Küresel Rekabet Edebilirlik İndeksinde (Global Competitiveness Index – GCI) ülkeler kurumlar, politikalar ve faktörlerin bir bileşimi olarak tanımlanan rekabet edebilirlik 12 farklı kategoride yer alan verilerle değerlendirilmektedir.
Bir önceki yazımızda ifade ettiğimiz üzere, son dönemde akıllı uzmanlaşma gerek teorik, gerek ampirik gerekse politika yapma pratikleri açısından giderek önem kazanmaktadır. Bu yazıda daha önce yaptığımız tartışma üzerinden Türkiye bölgelerinin kalkınma ajansları tarafından yapılan bölgesel inovasyon stratejileri üzerinden akıllı uzmanlaşma pratiklerini inceleyeceğiz. Bu yazının kısaca amacı Türkiye’de bölgesel yenilik stratejileri çalışmalarının AB komisyonu tarafından Mayıs 2012’de yayınlanan RIS3 rehberine göre durumunu ortaya koymaktır.
Avrupa Birliği ülkeleri, diğer Avrupa ülkeleri ve komşu ülkelerin inovasyon performanslarının karşılaştırmalı analizini sunan Avrupa İnovasyon Endeksi (European Innovation Scoreboard) 2018 raporu geçtiğimiz Haziran ayında yayımlandı (http://ec.europa.eu/growth/industry/innovation/facts-figures/scoreboards_en). Amaç, ulusal inovasyon sistemlerinin göreceli güçlü ve zayıf yanlarını değerlendirerek, ülkelerin geliştirmeleri gereken alanları tespit etmelerine yardımcı olmak ve bu alanlarda çalışan politika yapıcılara kaynak sağlamak.
Yenilik, günümüzde çok kullandığımız “trend” bir kavram. Tanımı için Google’a “innovation” yazdığımızda bizi 191 milyon sonuç karşılamakta. 191 milyon sonuç trend kavram fikrini doğrulamakla beraber özellikle 2000’in başından itibaren literatürün özel ilgisini çeken ve kimi zaman “sihirli” olarak nitelendirilen bu kavramın bazı özelliklerinin anlaşılmadığını, bu nedenle uygulamada yanlışlara sebep olduğunu düşünmekteyim. Bu noktadan hareketle bu yanlışlar nedir ve neden kaynaklanır sorularını cevaplamaya çalışacağım.
Teknolojik değişim ve inovasyonun etkileri bir dizi sosyoekonomik ve kurumsal faktöre bağlıdır. Bir bölgenin durumu ve teknolojik değişime karşı tutumu başlıca dört önemli faktör tarafından belirlenir: bölgenin ulaşılabilirliği; bölgenin bilgiyi soğurma kapasitesi; bölgesel anlamda bilginin yayılımı; bölge dışı ile etkileşim. Son dönemde önemli bir politika aracı haline gelen akıllı uzmanlaşma stratejisi ise bu faktörlere kabaca girişimcilik yetenekleri olarak adlandırabileceğimiz bir yenisini eklemiştir.
Ben bir akademisyenim. İktisat okudum hem de Boğaziçi Üniversitesi’nde. Sonra çokuluslu bir yabancı denetim şirketinde çalıştım. Daha sonra iki yıl işletme yüksek lisansı yaptım ve orada fark ettim ki ben ders vermeyi çok seviyorum. Dedim, ben doktora yapayım. Bir süre de öyle geçti. Oku, yaz, oku yaz ve doktora bitti. Benim anabilim dalım ‘Bilim ve Teknoloji Politikası Çalışmaları’ idi. Türkçesi araştırma, geliştirme ve inovasyon.
Ağ yapılar (networkler) yeni fikirlerin doğduğu yerler olarak bilinmektedir. Başka bir ifadeyle, ağ yapıların yeniliğin (inovasyon) ortaya çıkmasında başat bir rolü vardır. Uzun süreler boyunca, ağ yapı kavramı bir metafor olarak kullanılırken; geliştirilen teknikler sayesinde artık yenliğin araştırılması, yönetimi vs. için kullanılabilen bir araç haline gelmiştir. Diğer bir ifadeyle, geliştirilen teknikler sayesinde artık ağ yapıların kendisi, ağ yapıyı oluşturan düğümler ve bağlar analiz edilebilen girdiler olmaya başlamıştır.
Dünya Ticaret Örgütü’nün 1995 yılında kurulmasıyla birlikte özellikle gelişmekte olan ülkelerde uygulanan yatırım ve üretime yönelik teşvik sistemi geçersiz hale geldi. O tarihe kadar gümrük vergileri ve dış ticaret kotalarıyla yerleşik firmalara sağlanan ithalattan korunma, ihracata verilen çok sayıda teşvik, yabancı sermayeye uygulanan kısıtlamalar yürürlükten kalktı. Yeni sistemdeki destekler artık sadece Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine yönelik olacaktı. Bu dönüşüme ayak uyduran gelişmekte olan ülkeler destek sistemlerini yeni baştan tasarlayıp uygulamaya koydular.
Dijital Oyunlar, dijital teknolojilerdeki devrim sayılabilecek değişimlerle birlikte ekonomik bir güç kazanmış, kültürel endüstrinin en değerli metalarından biri olarak görülebilir. Oyunlar insanlık tarihinin başından beri hayatımızın içinde olan bir olgudur. Doğumdan itibaren sürekli oyun oynayan canlılarız. Bu etkinliğin ekonomik bir metaya dönüşmesi kadar doğa bir şey olamaz.
İnovasyon ekosistemlerindeki yenilik süreçlerini incelediğimizde teorinin giderek girişimcilik üzerine evrildiğini görmekteyiz. Bu durumun pratik yansımaları da artarak gözlenmektedir. Üniversitelerin de bu evrimsel süreçten ayrık kalması mümkün olmayacaktır. Üretim sistemlerinin artan karmaşıklığı üniversitelerde gömülü bulunan bilginin sanayi ile entegrasyonunu ve bu bilginin toplumsal refahı artıracak biçimlerde ticarileşmesini gerektirmektedir.
